Περπάτησα στα χνάρια του ήρωα..........

  Πίσω μου άφηνα υγρά χιλιόμετρα από την πρωινή βροχή. Βρισκόμουν πολύ κοντά στον προορισμό μου και η συγκίνησή μου ήταν ιδιαίτερη. Σε λίγο η αλλοτινή Στάτιστα της Καστοριάς θα με δεχόταν με την καιρό νέα της ονομασία, μέσα σ’ ένα βουβό περιβάλλον γεμάτο υγρασία. Χαμήλωσα ταχύτητα κι άνοιξα το παράθυρο να μυρίσω τα ίδια αρώματα που γέμισαν κάποτε τα πνευμόνια του ήρωα. Έψαξα με γρήγορες ματιές να βρω τις σκιές της ομάδας του που με προσοχή έβγαινε από το δάσος για να περάσει τη νύχτα στο χωριό και να μπορέσει ο Καπετάνιος να συναντήσει τους τοπικούς συνδέσμους του.

Ήταν Τρίτη 12 Οκτωβρίου 1904 όταν έμπαινε στο χωριό ο φέρων το φως της ελευθερίας. Κανείς δεν φαντάζεται ότι αυτός θα είναι ο τάφος του. Όλα πάνε κατ’ ευχή μέχρι την επομένη ή τουλάχιστον έτσι πίστεψαν. Ο κομιτατζής Μήτρος Βλάχος όμως έχει ενημερώσει το τουρκικό απόσπασμα για μια ομάδα ένοπλων Ελλήνων, χωρίς να γνωρίζει ποιος ηγείται και  έτσι δρομολογείται συγκυριακά  το τέλος του Παύλου Μελά. Μόνο η μοίρα γνώριζε για το άδικο τέλος του. Η Τετάρτη που ξημέρωσε έφεξε κι έδειξε στο θάνατο το δρόμο.

Έφτασα επιτέλους έξω από την οικία Καζαντζάκη στο χωριό Μελάς. Ο καλόκαρδος απόγονος της οικογενείας, μοναχός θεματοφύλακας του τόπου του μαρτυρίου, αφήνει τις προσωπικές ασχολίες της στιγμής για να γίνει  ξεναγός. Τα όσα αφηγείται μου είναι γνωστά, όπως και σε πολλούς. Όμως είναι αλλιώς να είσαι στο μέσον του σκηνικού. Ανεβαίνω τη σκάλα για το δώμα. Τρίζει από τα χρόνια, γέρικο σκαρί που θέλει να δώσει τη δική του μαρτυρία. Ο ίδιος τριγμός και στο δώμα. Φωτογραφίες, κειμήλια, στολές…….. Μένω για λίγο μόνος, κλείνω τα μάτια και ακούω τους ψιθύρους των αγωνιστών. Και αμέσως μετά ακούω τουφεκιές, φωνές, τρεξίματα…. Φέρνω την ιστορία στο μυαλό και ακολουθώ τη διαδρομή προς το ισόγειο ψάχνοντας το σημείο που λαβώθηκε θανάσιμα ο ήρωας. Μια τόσο μικρή γωνιά χώρεσε το θάνατο ενός τόσο μεγάλου αγωνιστή.

Τετάρτη 13 Οκτωβρίου 1904, ήρθε ο θάνατος του ανθρώπου που έγινε η ενσάρκωση του Πνεύματος του Αγώνα, του αγώνα για μια ελεύθερη Μακεδονία, του αγώνα να πάρει κοντά της η μάνα Ελλάδα ένα ακόμα παιδί της,  83 χρόνια μετά τη δική λευτεριά. Κι ήταν μόνο η επίσημη αρχή ενός αίσιου τέλους. Ενός τέλους που δικαίωσε τους διαχρονικούς αγώνες των σκλαβωμένων Μακεδόνων.

Αυτή είναι τη μέρα όρισε η πολιτεία να εορτάζεται η μνήμη του Μακεδονικού Αγώνα. Ενός αγώνα που αναζωπύρωσε η «Εθνική Εταιρία» που ίδρυσαν νέοι αξιωματικοί του Στρατού το 1894, χωρίς την έγκριση της πολιτείας, με σκοπό την απελευθερωτική δράση στην Κρήτη, την Ήπειρο και τη Μακεδονία. Ο καταστροφικός για την Ελλάδα πόλεμος του 1897, δεν μπόρεσε να ανακόψει τους σκοπούς των πατριωτών που ανταποκρινόμενοι και στο κάλεσμα του επίσης μεγάλου Έλληνα πατριώτη Ίωνα Δραγούμη: «φτάνουν πια οι μάρτυρες! Ήρωες χρειάζεται αυτός ο τόπος!», κινούνται μυστικά για τον «Αγώνα».

Ανάμεσά τους και ο Παύλος Μελάς. Κι όταν γράφει στη γυναίκα του Ναταλία: «Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλην μου την ψυχήν και με την ιδέαν ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω» εννοεί κάθε λέξη. Και η ηρωική μορφή  δεν άργησε να φανεί. Ο λαός τον αγάπησε και τον πίστεψε και ας μην τον γνώρισαν οι περισσότεροι. Έγινε το σύμβολο του Αγώνα. Ο Έλληνας που συγκέντρωνε πάνω του τα χαρακτηριστικά που τον έκαναν στα μάτια των σκλαβωμένων, ημίθεο. Νέος, ωραίος, με γενναίο φρόνημα, μεγάλη καρδιά, ο εκπρόσωπος της ελεύθερης πατρίδας, ο απόδημος αδελφός που επέστρεψε για το σκοπό, ο αλύτρωτος αδελφός και ο Μακεδόνας αδελφός, ο άγγελος ελευθερωτής.

Όσοι ποθούσαν και αγωνίζονταν για την απελευθέρωση όσων σκλαβωμένων ελληνικών περιοχών απέμεναν, μόνοι, χωρίς το λαβωμένο επίσημο Ελληνικό κράτος να τολμά να απλώσει χείρα βοηθείας, δεν μπορούσαν να φανταστούν πως ερχόταν η λύτρωση. Γράφει Ο Ι.Δραγούμης «Χρειάσθηκε ο θάνατος ενός παλικαριού για να δώσει πνοή ζωής στις πρώτες εκείνες ενέργειες και σ’ όλα τα σχέδια. Τα λόγια των Ελλήνων έμεναν λόγια ώσπου να έλθει ο θάνατος να τα ζωντανέψει. Ο θάνατος δεν είναι λόγια, είναι αλήθεια, ο θάνατος είναι ζωή». (Μαρτύρων και ηρώων αίμα)

Αυτή είναι η κορύφωση του Αγώνα. Η προπαρασκευή είχε γίνει, η θυσία ήρθε με τους καλύτερους οιωνούς, τα χρόνια μέχρι το 1908 είναι απλά η επισφράγιση του δικαίου. Ο Τούρκος ήταν ακόμα εκεί, όμως οι Έλληνες πίστεψαν πως τίποτα δεν ήταν πλέον ακατόρθωτο, αρκεί να βάλει κανείς μπροστά το δίκιο και τη λευτεριά. Ο αγώνας των Ελλήνων, αλλά και των Σέρβων βορειότερα, εναντίον των Βουλγάρων μέσα στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, (που ουσιαστικά βοηθούσε τους Βούλγαρους) είχε τα πρώτα οφέλη. Επιτεύχθηκε ο αντικειμενικός τους στόχος να αναχαιτίσουν τη βουλγαρική διείσδυση, υπερασπίσθηκε ο «πατριαρχικός» πληθυσμός και αποτράπηκε η αυτονόμηση της Μακεδονίας.

Οι πολιτικές εξελίξεις με το κίνημα των «Νεοτούρκων» άλλαξαν το σκηνικό και διέκοψαν τον ένοπλο αγώνα, υποχρεώνοντας τους Βούλγαρους σε αναστολή των κινητοποιήσεών τους και στη συνέχεια την ανασύνταξή τους ώστε με κάθε ευκαιρία τις επόμενες δεκαετίες, σε όλα τα πολεμικά σκηνικά στην περιοχή, να επιδιώκουν την προσάρτηση της Μακεδονίας.

Όμως τα θεμέλια της ελευθερίας της Μακεδονίας χτίστηκαν με το ανεξίτηλο  αίμα των ηρώων της και είναι ανοικτή πληγή που έμειναν αλύτρωτες οι περιοχές στα βόρεια μέχρι το Μοναστήρι και η Βόρειος Ήπειρος.

Το οδοιπορικό μου έπρεπε να τελειώσει με προσκύνημα στον τάφο του ήρωα. Ο επίλογος του θανάτου γράφτηκε σε δυο μέρη. 17 Οκτωβρίου 1904 ο οπλαρχηγός Παύλος Κύρου υπό τη σκια των τουρκικών αποσπασμάτων,  έκοψε το κεφάλι του Αρχηγού του, για να μην αναγνωρισθεί το πτώμα και το μεταφέρει στην Καστοριά όπου ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης θάβει στον περίβολο του Ναού των Ταξιαρχών. 23 του ίδιου μήνα οι Τούρκοι ανακαλύπτουν το ακέφαλο πτώμα όμως ενέργειες του Μητροπολίτη που προμήνυαν γενικότερη εξέγερση του λαού, τους οδήγησε στο να παραδώσουν το πτώμα για να ενταφιασθεί μαζί με το κεφάλι στο ίδιο σημείο. Το 1950 τα οστά του ήρωα εναποτέθηκαν σε απέριττο μαρμάρινο μνημείο εντός του Ι.Ν.Ταξιαρχών. Εκεί θα τέλειωνα το ταξίδι μου στην ιστορία, αφού περπάτησα για λίγο στα χνάρια του ήρωα. Εκεί προσκύνησα, εκεί παρακάλεσα Το Θεό να μου δώσει λίγη από τη δύναμη που έδωσε σε κείνον, για να υπερασπιστώ όταν χρειασθεί την πατρίδα μου.

«Όλοι δεν είναι ήρωες. Χωρίς να μπορούν να θελήσουν να κάμουν  ό,τι έκαμε το παλικάρι, όμως μπορούν και το εκτιμούν, θαυμάζουν πράξεις που αυτοί δε θα μπορούσαν να τις καταπιασθούν». (Ι.Δραγούμης-Μαρτύρων και ηρώων αίμα)

Ίων Δραγούμης

Μας είναι δύσκολο να αναλογισθούμε πόσο δύσκολα ήρθε η λευτεριά στον τόπο μας. Δεν εκτιμάμε όσο πρέπει το υπέρτατο αυτό αγαθό. Με τις πράξεις μας πολλές φορές ευτελίζουμε τη ζωή μας. Ίσως γιατί οι τελευταίες γεννιές δεν χρειάστηκε ν’ αντιμετωπίσουν εχθρό στο πεδίο της μάχης. Δε χρειάσθηκε να θάψουν οικογένεια, φίλους συγγενείς, συναγωνιστές. Το έκαναν επανειλημμένα οι πρόγονοί μας. Γι αυτό υπάρχουμε ακόμα. Ίσως, κι αυτό είναι μια μεγάλη ευχή, να υπάρχει ο ήρωας κρυμμένος μέσα μας και ψάχνει ευκαιρία να ξεπηδήσει και να δώσει το δικό του παρόν, για να μην πάνε χαμένοι οι Αγώνες του Έθνους, για να μη χαθεί το Έθνος.

«…ναι, δεν θα χαθεί αυτό το Έθνος. Έχει τόσους και τόσους πατριώτας, ώστε είναι αδύνατον να μην επικρατήση…» (από γράμμα του Παύλου Μελά στη γυναίκα του Ναταλία Δραγούμη)